MONIQUE KRÜS: PETER DE GROTE

Performance: August 2, 3, 2013

Performance: August 22, 2013

COMPONIST: Monique Krüs

Libretto: Sjoerd Kuyper  

CAST

Regisseur: Jos Groenier

Intro

Dit jaar wordt de 400-jarige samenwerking tussen Nederland en Rusland gevierd. Ter gelegenheid daarvan heeft het Peter de Grote Festival componiste Monique Krüs uitgenodigd een kameropera te schrijven op een libretto van Sjoerd Kuyper over het leven van Peter de Grote, de naamgever van ons Festival.

Op vrijdagavond 2 augustus hoort u de wereldpremière in het Groninger Museum, een museum dat ook een bijzondere band met Rusland heeft. Op zaterdag 3 augustus is er een voorstelling om 15.00 uur.

Synopsis

Tsaar Peter de Grote voelt zijn einde naderen. Hij is moe, zijn vrienden zijn dood, en dan is er ook nog de kwestie met Willem Mons, die terecht staat wegens gesjoemel met geld van de overheid en van wie ook nog eens alom wordt beweerd dat hij met de tsarina slaapt. Genoeg reden voor Peter om het op een geweldig zuipen te zetten. In de nacht komen de geesten uit het verleden langs: zijn stiefzus Sophia, zijn beschermheer Matvejev, zijn boezemvriend Lefort en zijn minnares Anna. Zo ziet Peter zijn leven aan zich voorbij trekken. Als de ochtend gloort besluit hij de ter dood veroordeelde Mons te redden van het hakblok. Maar hij valt in slaap... 

Interview with Monique Krüs from Thea Derks blog MuziekVanNu (published with permission of the author)

Find Thea's blog here

In opdracht van het Peter de Grote Festival componeerde Monique Krüs (1959) de kameropera The Tsar, his Wife, her Lover and his Head. Deze gaat op 2 augustus in première in het Groninger Museum en klinkt drie weken later in de Hermitage in Amsterdam tijdens het Grachtenfestival. Krüs heeft een naam te verliezen als sopraan in het allermodernste repertoire, maar profileert zich steeds vaker ook als (opera)componist. Een gesprek met Thea Derks.

Ben je gaan componeren omdat je niet blij bent met de partijen die andere componisten je in de mond leggen?

Helemaal niet! Ik vind het heerlijk om moderne muziek te zingen en componeerde al toen ik klein was. Tijdens mijn zangstudie raakte dat een beetje uit beeld, maar door een toeval kwam het in de jaren negentig weer op mijn pad, toen een bevriende televisieregisseur mij vroeg de herkenningstune van een tv-programma te schrijven. Daar rolden meer opdrachten uit - zo heb ik jarenlang de muziek verzorgd voor de jongerenzender Zappelin. In 2007 kreeg ik een opdracht van Opera Spanga, dat werd God's Videotheque. Deze kameropera werd positief ontvangen en van daaruit is het balletje verder gaan rollen.

Componeren voor muziektheater trekt mij enorm, want ik hou van tekst en wil muziek maken die mensen raakt. Ik schrijf ook niet complex, zodat je de hele tijd moet opletten, maar streef naar toegankelijkheid – zonder overigens te vervallen in simpele deuntjes. Ook als ik instrumentaal componeer heb ik altijd wel een verhaal in mijn hoofd, iets wat achter de noten ligt. Niet dat ik per fragment een beeld voor ogen heb, het gaat mij om associaties, ik werk intuïtief. Net als in het echte leven vraag ik me voortdurend af: waar draait het werkelijk om, wat is de kern van de zaak?

Wat is de kern van The Tsar, his Wife, her Lover and his Head?

Voor mij is Peter de Grote een eenzame man. Hij heeft enorm veel gedaan en bereikt, maar is uiteindelijk toch alleen. Zijn vrouw Catharina houdt weliswaar van hem, maar gaat toch vreemd met haar kamerheer Willem Mons. Als die dreigt te worden geëxecuteerd, besluit Peter zijn leven te sparen, uit liefde voor Catharina. Hij is opgegroeid in een sfeer van list en bedrog: van kinds af fluistert zijn stiefzus Sophia hem in hoe hij mensen moet vermoorden om de macht in handen te houden. Toch is hij een positieve man. In zijn tijd zou de normale reactie op een rivaal in de liefde zijn: kop eraf! Maar Peter kan over zijn jaloezie heenstappen. Dat vind ik prachtig: hij gunt zijn vrouw haar minnaar uit pure liefde.

Hoe heb je de instrumenten gekozen?

Ik moest me beperken tot zeven stuks, het is tenslotte een kamermuziekfestival. Omdat de piano in het Peter de Grote Festival van oudsher een belangrijke rol speelt, heb ik die uiteraard ingezet. Dat heeft ook een praktische kant. Soms vraagt het stuk om een paar flinke paukenslagen, maar ik heb geen slagwerker, dus dan gebruik ik de vleugel. Verder heb ik gekozen voor een strijkkwartet, omdat ik als sopraan weet hoe prettig het is met strijkers te werken. Zij kunnen een mooi bedje neerleggen voor de zangers, maar mogen af en toe ook individueel uitpakken. Daarnaast gebruik ik een klarinet en een hoorn. Ik hou erg van de klarinet, die is flexibel, heeft een enorm bereik en een rijk kleurenpalet. Zo zet ik bijvoorbeeld de basklarinet in om het slangachtige karakter van Peters stiefzuster te benadrukken. De hoorn is ook rijk aan kleuren, heeft een nobel karakter en speelt een verbindende rol: hij smeedt de instrumenten mooi aan elkaar.

Hoe heb je de stemmen gekozen?

Vanuit het verhaal kozen we voor zes zangers, en met de rolverdeling heb ik het hele scala aan vocale middelen in huis. Ik kies het stemtype intuïtief, zoals ik ook componeer. Daarom is Peter de Grote een bariton. Een bas zou voor mij te donker en plechtig zijn, wat niet bij zijn karakter past. Hij is weliswaar nobel maar ook grillig, zoals in zijn grote aria in de tweede scène, waarin hij een nachtmerrie heeft. Een baritonstem is wendbaar en heeft bovendien een mooie hoogte. Catharina is een lyrische sopraan: zij is nobel en lief, maar ook gepassioneerd en heftig. Bij Sophia past het beste een mezzosopraan. Zij is een intrigante, wat ik accentueer door haar een onheilspellende, grommende laagte te geven. Willem Mons moest simpelweg een tenor zijn, in opera zijn minnaars nu eenmaal altijd tenoren.

Worden de karakters ook muzikaal getypeerd?

Niet bewust, maar ik zet bij Peter de Grote wel vaker de hoorn in, soms ook de altviool. Hij heeft bovendien een eigen akkoord: f klein met een groot septiem, dus de noten f-as-c-e. De ietwat trieste sfeer van de mineurklank onderstreept zijn eenzaamheid, maar door het grote septiem zitten er toch twee grote drieklanken in, die juist openheid en optimisme uitstralen. Bij Willem Mons fungeert de overmatige kwart (de afstand c-fis) als symbool van het stugge justitiële apparaat dat hem ter dood veroordeelt. Catharina's entree gaat vaak gepaard met snelle zestienden, die haar onrust invoelbaar maken.

Klopt het dat je voor het eerst zelf dirigeert?

Ik heb ooit directieles gehad van Jan Stulen en dirigeerde in het verleden wel amateurensembles, maar dit wordt mijn eerste professionele productie. Ik zie er erg naar uit, want door mijn eigen muziek te dirigeren ervaar ik beter hoe die in elkaar zit. Als componist denk ik sterk vanuit de melodie en soms zit ik in de zaal en denk: waarom klinkt het niet zoals ik me heb voorgesteld – ligt dat aan de dirigent of aan hoe ik het heb opgeschreven? Door zelf te dirigeren hoop ik uiteindelijk ook beter te gaan componeren. 

This and all other essays of Thea Derks (Dutch language only) can be found here 

•
Cast

Arash Roozbehi (bariton)

De bariton Arash Roozbehi werd geboren in 1983 te Teheran. Hij studeerde bij Susana Martirosian tijdens zijn studie aan het Yerevan State Conservatorium in Armenië. In 2011 vestigde Arash zich definitief in Nederland. Binnen het Artez Conservatorium te Zwolle vervolgde hij zijn studie en liet hij zich coachen door Marjan Kuiper. Hij was te beluisteren als solist tijdens uitvoeringen van vele oratoria en zong tijdens recitals in zowel binnen als buitenland.

Carolina Luppers (soprano)

Carolina Luppers begon haar zangopleiding in 2003 aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht bij Henny Diemer. In 2009 behaalde ze haar Bachelor diploma en in 2011 haar Master diploma aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar ze studeerde bij Barbara Pearson en Diane Forlano. Momenteel wordt Carolina gecoached door Peter Nilsson en Ira Siff. Bij Carolina heeft al vele operarollen in diverse operaproducties vertolkt. 

Leon van Liere (tenor)

Leon van Liere begon in 2004 zijn studie klassiek zang bij Frans Huijts aan Codarts, Hogeschool voor de Kunsten te Rotterdam waar hij in 2012 zijn masterdiploma haal;de. Momenteel wordt hij gecoached door Raymond Modesti. Leon treedt op in repertoire dat uiteenloopt van oude muziek tot romantisch repertoire en hedendaagse composities. Hij zong al in diverse opera's, waaronder de rol van Torquemada in L'heure Èspagnole van Maurice Ravel in het Peter de Grote Festival in Groningen. Verder maakte hij zeer recentelijk acht voorstellingen deel uit van het bekende ensemble Frommermann. 

Tim Maas (bariton)

In 2002 won Tim een aflevering van het populaire opera Tv-programma 'Una Voce Particulare'. In mei 2011 studeerde hij als bariton zeer succesvol af aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag bij Maria Acda-Maas. Thans vervolgt hij zijn studie in Hamburg met Geert Smits als zijn docent. Hij treedt regelmatig op als solist in liedrecitals, bij het Requiem van zowel Fauré als Mozart, als solist bij verschillende andere Mozart-missen en ook in Bachcatates. Afgelopen jaren zong hij de Christuspartij in Bachs Johannes Passion en de aria's uit de Matthäus Passion.

Maartje Rammeloo

In 2008 behaalde ze cum laude haar masterdiploma met als specialisatie Operette en Klassiek Muziektheater aan het Fontys Conservatorium in Tilburg. Ze had hier les van onder meer Edward Hoepelman, Wilma Bierens en Hanneke Kaasschieter. Ze volgde masterclasses bij o.a. Roberta Alexander en Miranda van Kralingen en werd gecoacht door de vermaarde mezzo-sopraan Jard van Nes. Maartje behaalde diverze prijzen op vocale concoursen (o.a. het Internationaal Vocalistenconcours in Den Bosch).

Esther Kuiper (mezzo-soprano)

Mezzosopraan Esther Kuiper studeerde aan het Conservatorium van Amsterdam. Ze kreeg lessen van Pierre Mak, Annett Andriesen, Sasja Hunnego, Margreet Honig, David Bollen en Hein Meens. Momenteel studeert Esther bij Marion van den Akker in de masteropleiding aan het Prins Claus Conservatorium te Groningen. In 2011 won Esther de publieksprijs bij het presentatieconcert van het Nederlandse Vocalisten Presentatie en in 2012 won ze de Klaas Dijkstra Award tijdens het Peter de Grote Festival.