Jan Brandts Buys: Der Eroberer (1917)

Op zaterdag 22 september 2018 presenteert 401NederlandseOperas hoogtepunten uit alle Jan Brandts Buys operas in de Hanzehof (Buitensociëtiet) te Zutphen, als onderdeel van het Jan Brandts Buys Festival. Daarin ook hoogtepunten uit Der Eroberer, de vierde opera van Brandts Buys uit 1917.

Jan ten Bokum omschrijft Der Erober als ‘een ernstige nummeropera met komische gedeelten’. Het was een geval van bijna goed, maar toch misgeschoten, vooral met het libretto. De titel was namelijk courant aan het einde van de Eerste Wereldoorlog, maar in plaats van daar een inhoudelijk vervolg aan te geven beperkt het tekstboek zich tot een nietszeggend Biedermeiergegeven. Het sloeg op het operatoneel niet aan, maar bevat wel de meest progressieve muziek uit zijn gehele oeuvre. Wat zich hier en in Brandts Buys latere werken in toenemende mate wreekt, is zijn eigenzinnige behandeling van de tekst; hij zou zich later expliciet bekennen tot anti-dramatische libretti, omdat het publiek toch voornamelijk voor de muziek kwam. Volgens Ten Bokum kent Der Erober geen enkele nazingbare melodie, al stelt hij dat bij een goede uitvoering dramatische effecten ontstaan die indruk kunnen maken. Toch zijn wij benieuwd naar Erika’s Akt I aria en naar het liefdesduet in haar nacht met de Veroveraar. Ook Ten Bokums beschrijving van het enorme instrumentarium van Elektra-achtige proporties maakt nieuwsgierig.

Wat het verhaal betreft, dat ontspruit aan het gegeven rondom een anonieme veldheer die op het punt staat een stadje te veroveren. De geliefde van de locale apotheker denkt in de stoere veldheer een goed alternatief te zien voor haar weinig opwindende geliefde. Tot zover is alles nog conventioneel, maar de veroveraar blijkt verderop een bovennatuurlijk wezen die het midden houdt tussen Wotan en De vliegende Hollander. Dit leidt tot een serie magisch realistische scènes waarbij de veroveraar haar slaapkamer bezoekt in de nacht voor ze met de apotheker zal trouwen. Als ze wakker wordt hallucineert ze en danst weg met de nar Totenhans. Als de apotheker bovenkomt ziet hij dat het flesje met slaapmiddel dat hij haar gaf leeg is. Erika valt dood neer.