NEDERLANDSE OPERA IN HET FRANSE THEATER DEN HAAG 1751-1790
Zondag 13 mei 2018
Aanvang: 15.30 uur
Locatie: Diligentia
Lange Voorhout 5, Den Haag
Op zondag 13 mei 2018 organiseerden 401NederlandseOperas en het Nederlands Muziek Instituut een uniek concert rondom vergeten Nederlandse opera's van componisten aan het Haagse Franse Theater 1751-1790. Onder de solisten zijn internationaal vermaarde sterren als mezzosopraan Barbara Kozelj, sopraan Elise Caluwaerts, tenor Marcel Reijans, bariton Hans de Vries, violist Rémy Baudet, hoboïst Martin Stadler, celliste Saskia van der Wel en klavecinist/dirigent Albert-Jan Roelofs. Het jonge talent ensemble van de muziekacademie Den Haag verzorgt onder leiding van artistiek leider Peter le Feber diverse locatieoptredens met eigentijdse arrangementen. Uiteraard krijgt dit ensemble ook een plaats in het concertprogramma.
Partners: Nederlands Muziek Instituut, Fonds 1818, M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting, Muziekacademie Den Haag, Stichting Vrienden Nederlandse Muziek, Stichting de Vergeten Componist, Willemasvaart, De Nieuwe KHL, Dag van de Haagse Geschiedenis
PROGRAMMA
Hoofdconcert
Zondag 13 mei 2018 •Galaconcert Diligentia, Den Haag
Nederlandse hofopera’s uit het Franse Theater Den Haag 1751-1793
16.00 uur aanvang concert mmv Barbara Kozelj (mezzosopraan), Elise Caluwearts
(sopraan), Marcel Reijans (tenor), Marco Bakker (bariton), Albert Jan-Roelofs (klavecimbel/dirigent), Rémy Baudet (viool), Martin Stadler (hobo), Saskia van der Wel (cello) en het Haags 401NederlandseOperas amateurkoor o.l.v. Peter van derLeeuw.
Hoogtepunten uit:
Baron Gottfried van Swieten (1733-1803) – Les Talents à la mode [1770]
Zingoni (1720-1811) – Les Passetemps de l’Amour [176?]
Colizzi (1742-1808) – Le Français chez les Hurons [1783]
Philipp Meissner (1748-1816) – L’heureux révolution [1788]
Johann Just (1750- 1791) – De koopman van Smyrna [1774]
Graaf Jan Jacob van Obdam-Wassenaer (1724-1979) – Les nôces de Vénus [1751]
Pauze
Colizzi – Les dieux au village [1790]
Colizzi – Le droit d'Ainesse [1778]
15.30 inloop met het 401NederlandseOperas jong talentensemble van de Muziekschool Den Haag in eigentijdse arrangementen van Nederlandse hofopera’s uit het Franse Theater Den Haag 1751-1793. Met ‘special guest’. Directie en arrangementen Peter le Feber.
Locatie optredens
Het 401NederlandseOperas jong talentensemble van de Muziekschool Den Haag speelt op diverse locaties in Den Haag en Amsterdam hoogtepunten uit het Franse Theater Den Haag 1751-1793 programma in eigentijdse arrangementen. Muzikale supervisie en arrangementen: Peter le Feber.
Zaterdag 14 april • Dag van de Haagse Geschiedenis, Den Haag
Zondag 15, 22 april & 6 mei • Willemsvaart boottocht door Den Haag met concerten op diverse aanlegplaatsen.
Zondag 29 april • De Nieuwe KHL Amsterdam (15.30)
Zondag 13 mei • Inloop (15.30 uur) en pauze act (met special guest!), Diligentia, Den Haag
Tijdens onderzoek voor het 401NederlandseOperas handboek ontdekte muziekjournalist René Seghers een bloeiende muzikale hofcultuur rondom stadhouders Willem IV en Willem V in de 18e eeuw. Zij hadden een hofkapel waarvoor uitgelezen Duitse en Italiaanse meesters (daaronder Mozart) werden aangetrokken. Samen met de hoge adel van die dagen (de Bentincks, de Van Wassenaers) financierden zij het Franse Theater aan de Casuariestraat. Vanaf de productie van de intrigerende opera Les nôces de Venus in 1751 ontstond daar een opmerkelijke nationale operatraditie op Franse leest rondom hofcomponisten als Zingoni, Colizzi (muziekleraar van prinses Louise en de latere koning Willem I) en Meissner. Ook werken van Johann Just werden er opgevoerd. Daarnaast componeerden baron Gottfried van Swieten en Jan Jacob van Wassenaer-Obdam (zoon van de eeuwen later als componist beroemd geworden graaf Unico van Wassenaer) destijds spraakmakende opera’s.
Bijna alle bekende titels uit de periode 1751-1790 zijn verloren geraakt maar jarenlang onderzoek in het Nederlands Muziek Instituut, het Koninklijk Huisarchief en buitenlandse archieven leverde vier compleet en negen fragmentarisch bewaarde opera’s van Just, Zingoni, Colizzi, baron Van Swieten, Meissner en Jan Jacob van Wassenaer-Obdam op. Deze werpen een uniek licht op de vaderlandse operacultuur en het Franse Theater Den Haag 1751-1790.
De hoogtepunten uit deze parituren die tijdens het concert worden uitgevoerd brengen dit muzikale erfgoed opnieuw tot leven. Het concert wordt in het kader van het 401NederlandseOperas project op audio en video opgenomen en gepubliceerd (op cd en via de 401Concerts downloadserie op 401NederlandseOperas.nl).
401Concerts en het Franse Theater Den Haag 1751-1790
Sinds 2010 werkt Seghers aan een toegankelijk handboek over de meer dan 400 opera’s die hier te lande sinds 1646 zijn gecomponeerd. Van het merendeel van al die opera’s is niets bekend en opnamen van Nedrlandse opera's bestaan nauwelijks. Daarom organiseert 401NederlandseOperas concerten met hoogtepunten uit het Nederlandse operaverleden. Het concert met Nederlandse operahoogtepunten uit het Haagse Théâtre Français 1751-1790 een coproductie met het Nederlands Muziek Instituut.
Colizzi, de belangrijkste componist in het concert, was vrijmetselaar. Zijn opera Les Dieux au Village werd in 1790 opgevoerd ter gelegenheid van het huwelijk van prinses Louise met prins Karl Georg van Bruinswijk Wolfenbüttel. Met deze opera werd de nieuwe grote zaal op het Binnenhof (de huidige Tweede kamer) ingewijd. Meissners L’Heureux révolution uit 1788 werd gecomponeerd naar aanleiding van de restauratie van Willem V in het jaar daarvoor. De Leidense baron Gottfried van Swieten is vooral bekend vanwege zijn correspondentie met zijn vriend Wolfgang Amadeus Mozart, maar hij componeerde ook drie opera’s. In het concert in Diligentia worden fragmenten uit zijn opera Les talents a la mode uit 1770 uitgevoerd. Johann Just schreef het enige Nederlandstalige werk dat bewaard bleef uit die tijd: De koopman van Smyrna.
Barbara Kozelj, Elise Caluwaerts, Marcel Reijans & Hans de Vries
Voor de uitvoering van dit historische concert is een hoog karaats ensemble geëngageerd met mezzosopraan Barbara Kozelj, sopraan Elise Caluwaerts, tenor Marcel Reijans en bariton Hans de Vries, die recent meewerkte aan onze cd-opname van Jan Brandts Buys opera Micarême. De muzikale leiding is in handen van klavecinist Albert-Jan Roelofs, die tevens de arrangementen/ reconstructies van de partituren voor klavecimbel, cello, viool en fluit realiseerde. Onder de instrumentale solisten zijn persoonlijkheden als violist Rémy Baudet (Concertmeester Orkest v/d 18e-eeuw), Martin Stadler (1e hoboïst Nederlandse Bachvereniging) en Saskia van der Wel (cello). Koordirigent Peter van der Leeuw stelde een koor van bijzonder getalenteerde Haagse amateurs samen.
Talent ensemble Muziekacademie Den Haag
Het jonge talent ensemble van de Muziekacademie Den Haag verzorgt onder leiding van Peter le Feber diverse locatieoptredens met eigentijdse arrangementen. Artiesten hier zijn o.a. Esmée van Nieuwenhuizen, Gina de Jong, Margreet Schuemie en Heleen Vlietstra (sopranen), Felice Goldbach (fluit), Alwin Farahani (Klarinet), Jasper van Enk (clarinet), Tineke Molenaar (cello).
Tijdens het Diligentia concert op 13 mei verzorgt dit ensemble het voor- en pauzeprogramma. Naast airs van Colizzi en baron Van Swieten wordt door het ensemble ook Mozarts in Den Haag gecomponeerde aria KV 23 'Conservati Fedele' ten gehore gebracht. Op 29 april en 13 mei vertolkt bariton Hans de Vries met het Haagse Muziekacademie-ensemble een air uit baron Van Swietens Les talents à la mode met begeleiding van electrische gitaar én accordeon!
Seghers: ‘Deze rockversie toont aan hoe dun de lijnen tussen popmuziek en klassiek feitelijk zijn. Je kunt iedere hit op zijn Mozarts instrumenteren en je kunt van iedere aria een popversie maken. Sterker nog, er zijn talloze hits gebaseerd op tijdloze klassieke thema’s, vaak zelfs zonder dat je het weet. Soms word ik er zelf door verrast. Op de vleugels van YouTube’s copyrightsoftware claimde Naxos recent een air van Colizzi uit ons Haagse Hofopera’s programma. Het zou een Naxos opname van een compositie van Rossini zijn... die toen nog niet eens geboren was! Hetgeen mijn stelling dat er weinig origineels aan Rossini’s muziek is maar weer eens onderstreept. Je had toen nog geen YouTube en kon zeker van minder bekende componisten uit verre streken als Den Haag naar hartenlust pikken wat je wilde.'
Unieke vaderlandse vrijmetselaarsopera’s
De 18e eeuw was ook in Nederland de eeuw van de vrijmetselarij. Den Haag herbergde zelfs de oudste gemengde vrijmetselaarsloge ter wereld, de Loge de Juste. Daar werd in 1751 de spraakmakende opera Les nôces de Vénus ou les filets de Vulcain opgevoerd, waarin Vénus op 21e eeuwse wijze voor de rechten van de vrouw opkomt: haar man Vulcain moet haar affaire met Mars accepteren. De mannelijke leden van de gemengde vrijmetselaarsloge De Juste bestond uit adel, officieren van het leger en acteurs van het Franse Theater. De dames bestonden exclusief uit de actrices en zangeressen van dat theater. In die context werd Les nôces de Vénus ou les filets de Vulcain daar opgevoerd. Het werkje was zó revolutionair en scabreus dat het tot ver in de 20e eeuw ondenkbaar was aan een publieke opvoering te denken. De gedocumenteerde uitvoering van 1751 betrof een privé voorstelling van de zangers van het Franse Theater voor de adellijke leden van deze gemengde loge ‘van Venus en Mars’. Seghers: ‘Net als Die Zauberflöte is het werk geconstrueerd rondom de inwijdingsrituelen van deze Haagse vrijmemtselaarsloge.’
Zoals gebruikelijk in de 401Concerts serie worden de teruggevonden fragmenten door Seghers met korte toelichtingen over werk en componist in de context van tijd en plaats van handeling geplaatst: het Haagse Franse Theater en de muzikale hofcultuur rondom Willem IV en Anna van Hannover, Willem V en de Bentincks en Van Wassenaers.
De Telegraaf over de Haagse Hofopera's uit de stadhouderlijke periode
| < Franse Theater Den Haag (Frans) |
|---|
