Richard Hageman (1881-1966)

Richard Hageman: Biography
Richard Hageman: Caponsacchi
Richard Hageman: Caponsacchi Synopsis
Richard Hageman: At Movies

Hij was de enige Nederlandse componist van wie een opera is opgevoerd aan de Metropolitan Opera in New York: Richard Hageman. Op 9 juli 1881 werd hij geboren in Leeuwarden, als zoon van violist-pianist-dirigent Maurits Leonard Hageman (1829-1906;hij noemde zichzelf 'Maurice') en Francisca van Westerhoven (1851-1884), een geschoold zangers die optrad als Francisca Stoetz. Hij kreeg al snel pianoles en gaf op 6-jarige leeftijd al recitals. Met een beurs van 100 gulden van koningin-regentes Emma kon hij zijn muziekopleiding voltooien in Amsterdam, waar het gezin zich inmiddels had gevestigd. Na enkele jaren repetitor te zijn geweest maakte Hageman in 1900 zijn debuut als dirigent bij de Nederlandsche Opera. Hij trouwde met zangeres Rosina van Dyck en vertrok in 1903 naar Parijs, waar hij pianist werd bij de beroemde zangpedagoge Mathilde Marchesi. In 1906 stak hij met diseuse Yvette Guilbert de oceaan over om haar te begeleiden tijdens een tournee door de Verenigde Staten.

Door: Jan Jaap Kassies/RS (Gebaseerd op Asing Walthaus – Richard Hageman: Oscarwinnend componist, in: 'Gevierde Friezen in Amerika' (Leeuwarden : Friese Pers Boekerij, 2009), p. 198-205. Het boek is te bestellen bij www.friesepersboekerij.nl)

Download 401Concerts 3 met Caponsacchi

De opname van ons derde 401NederlandseOperas concert van 29 mei 2016 in het Kröller-Müller Museum is downloadbaar via 401Concerts 3, met daarin naast de fragmenten uit Richard Hagemans Caponsacchi ook aria’s en duetten uit Jan van Gilse's Helga von Stavern,Daniël de Lange's Lioba, Cornelis Doppers De blinde van Casteel Cuillé, Gerard von Brucken Focks Jozal, Julius Röntgens Agnete en De lachende CavalierenJan Brandts Buys’ De kleermakers van Marken (Die Schneider von Schönau) en . Uit Caponsacchi voerden we Caponsacchi's 'We are but puppets' op en het centrale duet met Pompilia. Solisten waren tenor Denzil Delaere, sopraan Jolien De Gendt en pianist Pieter Dhoore.
•
Download historische opnamen uit Caponsacchi via Richard Hageman in Opera Film & Song.

In 1908 vertrok Hageman opnieuw naar New York, ditmaal om repetitor, assistent-dirigent en dirigent te worden bij de Metropolitan Opera. Tot 1924 werkte hij hier o.a. met sterren als Enrico Caruso, Jacques Urlus en Lawrence Tibbett. In de jaren twintig werkte hij bij verschillende orkesten en operagezelschappen. Zo was hij bv. hoofd van de opera-afdeling van het Curtis Institute in Philadelphia. Hij richtte zich meer op componeren; met enkele liederen van eerdere datum had hij al naam gemaakt: o.a. At the well en Do not go, my love, beide op tekst van Tagore.

Richard Hageman: ‘Do not go my love’
Zinka Milanov, 1955
MP3 Download DO201301

 

401Concerts 3 (Video) Download: € 7.99

401Concerts 3 (Audio) Download: € 7.99

 

Naast liederen schreef hij onder meer het concertdrama The Crucible, orkestwerken, filmmuziek en een opera: Caponsacchi.

Hageman baseerde zich hiervoor op het gedicht The Ring and the Book (1869) van Robert Browning. Arthur Goodrich verwerkte dit tot een libretto, dat hij weer ontleende aan het toneelstuk dat hij met Rose Palmer had geschreven. Hierin staat een historische rechtszaak centraal over een moord in het Rome van het einde van de zeventiende eeuw. De première vond plaats op 18 februari 1932 in de Duitse stad Freiburg, in een Duitse vertaling met de titel Tragödie in Arezzo. De voorstelling werd gedeeltelijk rechtstreeks uitgezonden op een Amerikaans radiostation. Na de tweede akte (van de drie) werd Hageman vijf keer teruggeroepen en toegejuicht. Bij het slot kreeg hij twintig open doekjes. De opera ging vervolgens naar Münster en Wenen, waar hij ook goed werd ontvangen. Hageman reisde mee.

Pas enkele jaren later keerde hij terug in de VS en pakte hij zijn oude stiel weer op, onder andere als gastdirigent bij de Met. Op 4 en 10 februari 1937 dirigeerde hij daar twee uitvoeringen van Caponsacchi, waarvan er een via de radio te beluisteren was. De vermaarde sopraan Helen Jepson zong de vrouwelijke hoofdrol (zij maakte tevens een plaatopname van twee scènes), Lawrence Tibbett en Mario Chamlee vertolkten de belangrijkste mannelijke protagonisten. Choreograaf was George Balanchine!

De ontvangst was ditmaal zeer lauw; zo meldde de recensent van de New York Times dat de componist bij al zijn grote collega's leentjebuur had gespeeld en dat spanning geheel ontbrak. The Herald Tribune {HYPERLINK TO REVIEWS} oordeelde dat Hageman zowel zijn eigen tijd als die van de recensent verspilde. Stage Magazine vatte The New York Times recensie samen en noemde het werk 'oersaai'.

Richard Hageman: Caponsacchi ‘Carneval music’
Richard Hageman (conductor), 1938
MP3 Download DO201301

Richard Hageman: Caponsacchi ‘Who are you’
Helen Jepson (Pompilia), 1937
MP3 Download DO201301

Hageman ontving voor Caponsacchi wel nog de David Bispham Memorial Medal, maar de opera is sindsdien niet meer opgevoerd; er bestaat geen complete opname van (of heeft iemand de radio-uitzending opgenomen?). Bijna was het begin jaren negentig in Nederland tot een opvoering gekomen in het kader van een groter radioproject, getiteld DeGrote Oversteek. Een partituur en synopsis werden speciaal voor dat doel vervaardigd, maar helaas kwam het nooit tot een uitvoering. 

Drie jaar na zijn finest hour in de Met dirigeerde de componist in San Francisco het plaatselijke symfonieorkest in de Ouverture en de Carnavalsmuziek uit de eerste akte. Opnamen hiervan zijn op cd verschenen.

Vanaf die tijd componeerde hij voornamelijk filmmuziek. Hij vestigde zich aan de westkust van de VS en schreef vanaf 1938 voor o.a. de Paramount Studios in Hollywood in twaalf jaar muziek bij zestien films. Vooral westerns vermeldt de lijst, en dan in het bijzonder van John Ford: Fort Apache, She wore a yellow ribbon, The fugitive, Wagon master, 3 Godfathers en Stagecoach. Voor deze laatste film ontving Hageman – samen met drie collega-componisten - in 1940 een Oscar.

Hij leverde ook op andere wijze een bijdrage aan de filmgeschiedenis: hij speelde mee in een aantal films. Soms betrof het een bijrol, zoals een barpianist in 3G odfathers, soms een wat grotere, zoals die van dirigent Santi in The great Caruso (1951). Naast titelrolvertolker Mario Lanza speelden hierin verder o.a. Ann Blyth en de zangeressen Jarmila Novotná en Dorothy Kirsten.

Richard Hagema: Film music for She wore a yellow ribbon (Medley)
Taken from the original 1949 movie (including dialogues where they intervene with the music)
MP3 Download DO201302 (Free bonus download)

Enkele jaren later legde hij het dirigeerstokje neer, en er kwamen nog maar weinig composities uit zijn handen. Op 6 maart 1966 overleed Richard Hageman in zijn huis in Beverley Hills.

Met dank aan Friese Pers

EEN VOETNOOT OVER RICHARD HAGEMANS VADER MAURICE HAGEMAN

'Arme Visschers' (het vergeten lied van de vissersramp in Peazens en Moddergat)

Begin maart 1883 krijgt op de Waddenzee één van de grootste rampen uit de Friese geschiedenis zijn beslag. De vissersvloot van Peazens en Moddergat, die gedwongen door armoe en schulden te vroeg voor de tijd van het jaar uitvaart, wordt verrast door een felle storm en vergaat. Goed tachtig mannen en jongens uit de kleine Friese kustdorpen komen om in het ijskoude water. De ramp heeft een enorm effect op de kleine dorpen. Goed vijftig gezinnen missen hun vaders, gebroeders, of zonen en de armoe is groot zonder kostwinners. In de weken na de ramp worden overal initiatieven opstart om geld in te zamelen voor de inwoners. Maar heel wat van het ingezamelde geld blijft aan de strijkstok hangen.

Arme Visschers

Dokumentairemaker Johann de Graaf ontdekt het bestaan van het speciaal voor de ramp gecomponeerde lied 'Arme Visschers', geschreven door de Leeuwarder muziekschooldirecteur, dirigent en amateurcomponist Maurice Hageman, vader van het dan tweejarige kind dat internationaal beroemd zou worden als dirigent en filmmuziekcomponist: Richard Hageman. Maurice Hagemans lied wordt groot uitgevoerd in Leeuwarden, maar de opvoering levert zo weinig geld op dat de componist de kosten van het concert er niet eens van kan betalen. Alle goede bedoelingen ten spijt eindigt het project dus in een compleet fiasco en schieten de dorpen Peazens-Moddergat ook hier niets mee op.

Kort interview 401DutchOperas met Sietse de Vries, de vertolker van Maurice Hageman in de documentaire (interview 13 augustus 2013).

Herdenkingsuitvoering 2013

De Graaf besluit na het vinden van de partituur echter het lied uit te laten voeren ter nagedachtenis aan de slachtoffers, 130 jaar na de ramp. Een prachtig initiatief dat muzikaal helaas strandt op een inadekwate bezetting met de lokaal bekende, maar ongeschoolde zanger Gerrit Breteler. Door de sfeerbeelden van geëmotioneerde bezoekers krijgen uitvoering en herdenking een gedragen karakter. In die bescheiden context is de herdenking beslist geslaagd, maar in bredere zin schreeuwt het lied om een alt van het type waarvan Nederland er zovele heeft gekend en waarvan er in Friesland vast ook wel eentje heeft.

Maurice Hagemans lied verdient naar onze mening ooit een volwaardige, klassieke uitvoering in Peazens-Moddergat, maar wij vestigen desalniettemin graag de aandacht op de prachtige documentaire van Omroep Fryslân Televisie (4 juni 2013; herhaald op Nederland 2 op 8 en 9 juni), aan het begin van dit hoofdstuk embedded van YouTube.

Met dank aan Johann de Graaf, Sietse de Vries, Fryslân DOK

Download 401Concerts 3 met Caponsacchi

De opname van ons derde 401NederlandseOperas concert van 29 mei 2016 in het Kröller-Müller Museum is downloadbaar via 401Concerts 3, met daarin naast de fragmenten uit Richard Hagemans Caponsacchi ook aria’s en duetten uit Jan van Gilse's Helga von Stavern,Daniël de Lange's Lioba, Cornelis Doppers De blinde van Casteel Cuillé, Gerard von Brucken Focks Jozal, Julius Röntgens Agnete en De lachende CavalierenJan Brandts Buys’ De kleermakers van Marken (Die Schneider von Schönau) en . Uit Caponsacchi voerden we Caponsacchi's 'We are but puppets' op en het centrale duet met Pompilia. Solisten waren tenor Denzil Delaere, sopraan Jolien De Gendt en pianist Pieter Dhoore.
•
Download historische opnamen uit Caponsacchi via Richard Hageman in Opera Film & Song.

Tickets voor 401Concerts 3 in het Kröller-Müller Museum

Via de website van het Kröller-Müller Museum zijn kaarten voor het concert op 29 mei 2016 te koop via  www.krollermuller.nl/401nederlandseoperas. Het concert is onderdeel van een bijzondere presentatie. De prijs van euro 85 is inclusief alle hapjes en drankjes en meet & greet met de musici. U steunt hiermee dit project dat vanwege het unieke karakter van de eenmalige uitvoeringen, bedoeld om dit vergeten muzikale erfgoed vast te leggen op beeld en geluid, veel kostbaarder is dan concerten die eindeloos kunnen worden herhaald.